Optymalizacja energetyczna istniejących budynków do poziomu nZEB

Autor: mgr inż. Jerzy Żurawski

Efektywność energetyczna to obecnie priorytet . We wszystkich krajach UE realizowana jest polityka poprawy efektywności energetycznej w każdej dziedzinie życia. Według specjalistów UE budownictwo odpowiada za zużycie 41% energii, więcej niż transport i przemysł.

Zdaniem komisji europejskiej nowe budynki powinny być zeroenergetyczne. Poprawą efektywności mają być objęte również budynki istniejące, dla których przewiduje się realizację głębokiej termomodernizacji. Optymalizowanie energetyczne budynków ma więc istotne znaczenie dla energetyki oraz dla samych użytkowników.

Wymagania prawne a głęboka termomodernizacja

Pierwsza dyrektywa dotycząca poprawy efektywności energetycznej i etykietowania energetycznego została opublikowana 16 grudnia 2002 roku (dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie charakterystyki energetycznej budynków). Ze względu na konieczność dalszych zmian merytorycznych oraz dla zachowania przejrzystości została zmieniona na Dyrektywę 2010/30/UE Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD).

Dyrektywa EPBD odnosi się do efektywności energetycznej budynków. Promuje poprawę charakterystyki energetycznej budynków (o ile jest to uzasadnione ekonomicznie) do poziomu niemal zeroenergetycznego. Ustanawia konieczność określenia minimalnych wymagań charakterystyki energetycznej wobec nowych budynków oraz budynków istniejących, podlegających ważniejszej renowacji.

Celem jest osiągnięcie poziomów efektywności energetycznej, które byłyby opłacalne ekonomicznie lub optymalne pod względem kosztów. Mechanizm etykietowania energetycznego powinien być prosty i zrozumiały dla każdego uczestnika rynku nieruchomości. Świadectwa energetyczne budynków powinny stać się elementem marketingu.

Wdrożenie dyrektywy EPBD odbyło się poprzez Ustawę o charakterystyce energetycznej [3] zmianę rozporządzeń: w sprawie warunków technicznych [6] oraz w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku [4]. Stopniowo od stycznia 2014, 2017 i 2019 (2021) r. wartości dopuszczalnych wskaźników nieodnawialnej energii pierwotnej – EP [kWh/m2·rok] dla nowo budowanych budynków oraz niektórych współczynników U dla przegród zewnętrznych budynków ulegają zmianie. Nowelizacja przepisów rozporządzenia WT 2014 [3] wprowadziła stopniowe ograniczanie zużycia energii przez budynki aż do roku 2021.

Minimalne wymagania to zapewnienie wartości wskaźnika EP [kWh/(m2·rok)], określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej, a w przypadku budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych – również do oświetlenia wbudowanego. Konieczne jest aby przegrody oraz wyposażenie techniczne budynku odpowiadały przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia [3].

W skład dokumentacji projektowej budynku wchodzi projektowana charakterystyka energetyczna budynku, która zawiera zestawienie projektowanych rozwiązań z wymaganiami minimalnymi, jakie musi spełnić dany budynek, określonymi w przepisach techniczno-budowlanych. Dotyczy to zarówno izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych, jak również wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną.

Przebudowa i remonty w istniejących budynkach

Budynki istniejące mogą być poddane zgodnie z [3] remontom, przebudowie lub rozbudowie. Istotne zatem aby zdefiniować poszczególne działania. Budynki podlegające nadzorowi konserwatorskiemu stanowią około 30% wszystkich budynków i ich liczba stale rośnie.

Zdarza się, że budynki z lat 70. XX wieku posiadają wartość historyczną i podlegają ochronie konserwatorskiej, co jest dla tych budynków wyrokiem skazującym na “śmierć”.

Czym zatem jest zabytek? Zabytek to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową ([1] art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.). Budynki te mogą podlegać rewitalizacji. Co zatem należy rozumieć przez rewitalizację?

Rewitalizacja to zespół działań urbanistycznych i planistycznych, których celem jest społeczne, architektoniczne, planistyczne i ekonomiczne korzystne przekształcenie wyodrębnionego obszaru gminy będącego w stanie kryzysu wynikającego z czynników ekonomicznych i społecznych. Ustawa o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 stanowi, że działaniom rewitalizacyjnym może zostać poddany obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym w przypadku występowania na nim ponadto negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej lub technicznej. Takie działania są aktualnie podejmowane w całym kraju.

W Prawie budowlanym występuje jeszcze pojęcie remont, który obejmuje wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym. Utrzymanie (konserwacja) to zespół działań zapobiegających i innych podejmowanych po to aby umożliwić spełnianie przez obiekt przypisanych mu funkcji przez okres użytkowania, takich jak: drobne naprawy, czyszczenie, roboty malarskie a także wymianę niektórych części konstrukcji. Do bieżącego utrzymania konstrukcji nie zalicza się remontu.

Najczęściej poprawa efektywności energetycznej budynku wiąże się wprost z jego przebudową. Przez przebudowę należy rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji. Zgodnie z [10] zabiegi mające na celu poprawę efektywności energetycznej nazwane zostały termomodernizacją budynków. Kompleksowa przebudowa do standardu budynku nZEB (niemal zeroenergetycznego) nazwana została głęboką termomodernizacją.

Zgodnie z obowiązującym prawem nZEB należy rozumieć budynek, który spełnia wymagania w zakresie izolacji termicznej. Nie ujęto wymagań dla istniejących budynków podlegających przebudowie w zakresie instalacji grzewczych. Jedynie pośrednio przez etykietowanie energetyczne urządzeń grzewczych i wprowadzone tam ograniczenia. Od 26 września 2015 roku sprzedawcy i instalatorzy muszą informować swoich klientów o efektywności energetycznej, poprzez etykietowanie oferowanych urządzeń. W Polsce, zwłaszcza w budynkach wykonanych przed 1970 rokiem spora część instalacji grzewczych wyposażona jest w stare i mało sprawne i emisyjne kotły grzewcze. Głównym cele etykietowania energetycznego urządzeń grzewczych jest osiągnięcie wysokiego poziomu efektywności energetycznej a przez to i ochrony środowiska.

Nieefektywne energetycznie kotły, takie jak np. kotły gazowe standardowe do mocy 400 kW, zostały wyeliminowano z rynku. Jednak w Prawie budowlanym nie ma wskazań co do stosowania rozwiązań o określonej efektywności energetycznej. Oznacza to, że budynki poddane termomodernizacji w zakresie izolacji termicznej i wentylacji mogą ze względu na nieefektywne źródło energii charakteryzować się wysoką wartością wskaźnika energii końcowej EK i energii pierwotnej EP.

Zdarza się wcale nierzadko, że sprawność systemu c.o. wynosi około 50%, sprawność c.w.u. 30%. Dla budynku np. pasywnego, w którym EU =15 kWh/m2·rok, energia końcowa wyniesie odpowiednio: EKH+W > 100 kWh/m2·rok, EP >120 kWh/m2·rok. Trudno uznać takie rozwiązania za efektywne energetycznie.

Co zatem oznacza, że budynek jest nZEB? Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków wyznacza, że Państwa członkowskie zapewnią, aby:

• Od dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii oraz
• Po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii.

Już za rok będziemy musieli się zmierzyć z tymi wymaganiami. Definicja budynku niemal netto zeroenergetycznego zgodnie normą EN 15603:2008 oznacza energię netto będącej różnicą energii dostarczonej do budynku i wyeksportowanej, odniesioną do danego nośnika energii.

Budynek nZEB to budynek w którym:

• zużycie energii pierwotnej budynku wynosi 0 kWh/(m2·rok),
• budynek o bardzo wysokiej efektywności energetycznej podłączony do systemu elektroenergetycznego,
• roczny bilans energii pierwotnej na poziomie 0 kWh/(m2·rok) prowadzi do sytuacji, w której znaczna część energii wyprodukowanej na miejscu będzie dostarczana do zewnętrznej sieci elektroenergetycznej,
• granica bilansowa budynku stanowi przyłączenie budynku do sieci energetycznych. Energia dostarczona netto stanowi różnicę między energią dostarczaną do budynku Edel,i a energią wyeksportowaną do systemu Eexp,i, przy czym uwzględniany jest każdy nośnik energii

Polska definicja nZEB określona została w Krajowym Planie mającym na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii. Przez „budynek o niskim zużyciu energii” należy rozumieć budynek, spełniający wymogi związane z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną zawarte w przepisach techniczno-budowlanych (Warunki Techniczne):

• obowiązujące od 1 stycznia 2021 r.,
• dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością – od 1 stycznia 2019 r.

Zasoby budynków i ich efektywność energetyczna

Jeżeli chodzi o istniejące budynki to charakteryzują się niezadowalającą efektywnością energetyczną, nawet ponad dziesięć razy większą od aktualnych minimalnych wymagań prawnych. Dotyczy to szczególnie budynków zabytkowych lub podlegających ochronie konserwatorskiej. Ograniczenia konserwatorskie uniemożliwiają osiągnięcie oczekiwanych poziomów energochłonności. Mamy więc duży problem decyzyjny, czy bezwzględnie stosować Prawo ochrony zabytków za cenę ich nieużytkowania i stopniowej, nieuchronnej degradacji, czy szukać kompromisów.

Nigdy w historii ludzkości zmiany nie postępowały tak szybko, nigdy więc nie mieliśmy takich dylematów. Użytkownicy takich budynków narażeni są na wysokie nawet kilkukrotnie wyższe koszty eksploatacyjne i inwestycyjne. Koszty remontów lub przebudowy są o 30-70% wyższe niż budynków nie podlegających ochronie konserwatorskiej. Trudno też nie wspomnieć aspektów związanych z czystością powietrza w obszarach zurbanizowanych, którego jakość jest najgorsza w obszarach podlegających ochronie konserwatorskiej.

Dzieje się tak z wielu powodów, do których należą ekonomika eksploatacji, ograniczenia prawne oraz zjawiska demograficzne. Obserwujemy coraz więcej pustostanów w budynkach zabytkowych, ludzie wolą kupić nowy budynek lub mieszkanie, niż walczyć z ograniczeniami i wysokimi kosztami związanymi z remontem lub przebudową oraz wysokimi kosztami eksploatacyjnymi. Życie kulturalno-towarzyskie zwłaszcza w średnich miastach przenosi się w nowe miejsca głównie handlowe, centra miast średnich pustoszeją. Jaki będzie efekt zmian zwyczajów i zachowań?

Energochłonność budynków w zależności od roku znoszenia

Jest to duże uproszczenie i uśrednienie, ale pozwala porównać efektywność energetyczną budynków budowanych w różnych okresach. Zestawienie nie uwzględnia zrealizowanych do dziś prac remontowych i termomodernizacyjnych. W Polsce poddano częściowej termomodernizacji około 60-70% zasobów. Działania te prowadzone były sukcesywnie od 1995 roku do dnia dzisiejszego. Obejmowały głównie:

• ocieplenia ścian gr. materiału termoizolacyjnego 5, 8,10, 12 cm przy λ = 0,044-0,04 W/(m·K) gdy dziś standardem jest grubość izolacji w zależności od rodzaju materiału 15-20 cm przy λ = 0,038-0,31 W/(m·K),
• ocieplenia dachów gr. 10-15 cm przy λ = 0,044–0,038 W/(m·K), gdy dziś standardem jest grubość izolacji w zależności od rodzaju materiału 20-25 cm przy λ = 0,042-0,32 W/(m·K),
• wymiany stolarki na nową o UW = 2,2; 1,9; 1,7; 1,5 W/(m2·K), gdy dziś standardem jest UW = 1,1 W/(m2·K),
• wymianę źródła ciepła na urządzenia o sprawności średniorocznej 80-85%, gdy dziś standardem jest >  92%.

Coraz częściej mówi się o konieczności ponownej termomodernizacji budynków termomodernizowanych w latach 90. XX w., które dziś wymagają już co najmniej remontów elewacji, pokryć dachowych czy źródeł energii i instalacji grzewczych.

Możliwości ulepszeń wynikają z potrzeb i dostępnych nowych technologii. Zakres ulepszeń jest duży i do najważniejszych należą:

• grupa docieplenia obejmuje:
  1. ocieplenie ścian budynków zabytkowych tynkami ciepłochronnymi,
  2. ocieplenie ścian od wewnątrz,
  3. ocieplenie na ocieplenie,
  4. ocieplenie dachów, stropodachów, stropów strychów, tarasów,
  5. ocieplenie stropów i ścian piwnic,
  6. minimalizację wpływu mostków cieplnych,
• osuszenie ścian budynku,
• naprawa balkonów i zmniejszenie wpływu mostków termicznych,
• wymiana lub termorenowacja okien i drzwi, wprowadzenie okiennic, osłon termicznych (rolet) osłon przeciwsłonecznych,
• wentylacja hybrydowa, działająca okresowo, z odzyskiem ciepła i wymiennikiem gruntowym GWC, sterowana w parciu o czujniki obecności, CO2,
• poprawa szczelności powietrznej budynku,
• oświetlenie z zastosowaniem czujników obecności, natężenia,
• modernizacja instalacji c.o.,
• modernizacja źródła ciepła,
• zastosowanie energooszczędnych urządzeń pomocniczych, pomp, energooszczędnych instalacji c.o., c.w.u.,
• sterowania i optymalizacji zużyciem mediów za pomocą automatyki,
• stosowanie OZE (pompy ciepła, kolektory słoneczne cieplne i elektryczne).

Możliwości stosowania konkretnych technologii zależna jest od wielu czynników. W związku z tym budynki podzielono na następujące grupy:

• budynki zabytkowe wpisane do rejestru, budynki z XIX i początku XX wieku,
• budynki z okresu międzywojennego,
• budynki wybudowane w okresie powojennym w latach 1945-1956,
• budynki z tz. okresu modernistycznego wybudowanej w latach 1957-1969,
• budownictwo wielkopłytowe,
• budynki wybudowane w latach 1994-2002,
• budynki wybudowane po 2002 roku.

Budynki zabytkowe wpisane do rejestru zabytków

Ten rodzaj budynków stanowią zespoły zabudowy historycznej objęte ochroną służb konserwatorskich co ma dobre i złe strony. Dobre strony to opieka merytoryczna i czasami (rzadko) pomoc finansowa. Złe strony to potencjalny paraliż inwestycyjny wynikając z ograniczeń konserwatorskich, co może stanowić o wyroku destrukcyjny na obiekcie.

W grupie tej priorytetem jest zachowanie tradycyjnych technik budowy i remontu. Nie wyklucza się stosowania współczesnych rozwiązań, ale nie mogą mieć charakteru dominującego, a współczesne elementy powinny się odróżniać od autentycznych zabytkowych form zabudowy, elementów wykończeniowych i technologicznych.

Budynki w tej grupie charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na energię na ogrzewanie i często bardzo niską sprawnością systemu grzewczego. Wskaźnik EP jest w przedziale 900-550 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 4,5-6,5 zł/m2/m-c.

Możliwości poprawy efektywności energetycznej są niewielkie. Zazwyczaj można wykonać ocieplenie stropu strychu i stropu nad piwnicą, osuszenie i ocieplenie ścian piwnic oraz zastosowanie efektywnego energetycznie systemu grzewczego, wykonanie ekranów w postaci ułożonych tynków ciepłochronnych we wnękach zagrzejnikowych o ile istnieją.

Często nie można zastosować nowoczesnej energooszczędnej stolarki budowlanej, dlatego stosuje się wymianę szyb pojedynczych na pakiety szybowe 3/3/3, renowację okien wraz z uszczelnieniem. Nie ma też możliwości zastosowania kolektorów słonecznych. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 15-40%.

Budynki z XIX i początku XX wieku wpisane do ewidencji gminnej zabytków

Grupę tą obejmują budynki z okresu dynamicznego rozwoju przemysłowego miast, głównie mieszkalne, stanowiącą podstawą tkankę obszarów śródmiejskich. Są to budynki o cechach: neoklasycznych, neogotyckich i neobarokowych. Jakość zabudowy jest różna, najczęściej nie reprezentuje wysokiego poziomu technicznego.

Charakterystyka energetyczna tej grupy budynków waha się EP = 650-450 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 3,5-5,5 zł/m2/m-c. W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu.

W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować materiały na ocieplenia od wewnątrz, czasami też od zewnętrzną na tynki ciepłochronne z zachowaniem zewnętrznego lica elewacji. W przypadku wymiany lub remontu stolarki istotne jest zachowanie jednolitej formy i struktury podziałów w całym obiekcie.

Można wykonać ocieplenie stropu strychu i stropu nad piwnicą, osuszenie i ocieplenie ścian piwnic oraz zastosowanie efektywnego energetycznie systemu grzewczego, wykonanie ekranów we wnękach zagrzejnikowych.

Nie ma możliwości zastosowania kolektorów słonecznych. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 30-60%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 70-80%.

Budynki z okresu międzywojennego, z okresu wczesnego modernizmu, często o stosunkowo dobrej jakość technicznej

O ile nie są objęte ścisłą ochroną konserwatorską, dopuszcza się przekształcenia adaptacyjne, trzeba jednak mieć na uwadze, że konstrukcja budynków modernistycznych ma specyficzny charakter wąskoprofilowych elementach elewacji, cienkich stropów płyt balkonowych. Wpływ mostków cieplnych jest stosunkowo duży, a zapewnienie poprawności rozwiązań cieplno-wilgotnościowych nie jest zadaniem prostym, podobnie jak zaprojektowanie i wykonanie izolacji termicznej ścian.

Charakterystyka energetyczna tej grupy budynków waha się EP = 600-400 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 3,5-5,0 zł/m2/m-c. W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować materiały na ocieplenia od wewnątrz, czasami też od zewnętrzną na tynki ciepłochronne lub za pomocą nowoczesnych technologii, przy zachowaniu oryginalnych proporcji. W przypadku wymiany stolarki istotne jest zachowanie jednolitej formy i struktury podziałów w całym obiekcie.

Można wykonać ocieplenie stropu strychu i stropu nad piwnicą, osuszenie i ocieplenie ścian piwnic oraz zastosowanie efektywnego energetycznie systemu grzewczego, wykonanie ekranów we wnękach zagrzejnikowych. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 35-65%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 70-80%.

Budynki wybudowane w okresie powojennym w latach 1945-1956

Budynki z tej grupy obiektów poddanych odbudowie, rekonstrukcji w stylu historycznym lub w duchu realizmu socjalistycznego mają zazwyczaj stosunkowo dobrą jakość techniczną. Charakterystyka energetyczna budynków z tego okresu jest niezadowalająca i waha się EP = 650-450 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 3,5-5,0 zł/m2/m-c. W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu.

W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować materiały na ocieplenia od wewnątrz, czasami też od zewnętrzną na tynki ciepłochronne z zachowaniem zewnętrznego lica elewacji. Można wykonać ocieplenie stropu strychu i stropu nad piwnicą, osuszenie i ocieplenie ścian piwnic oraz zastosowanie efektywnego energetycznie systemu grzewczego, wykonanie ekranów we wnękach zagrzejnikowych.

Nie ma też możliwości zastosowania kolektorów słonecznych. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 35-60%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 70-80%.

Budynki z tzw. okresu modernistycznego

Jest to grupa budynków wybudowanych w latach 1957-1969, w większości wznoszonych metodą tradycyjną o niezadowalającej jakości i zaawansowaniu technicznym. W okresie tym pojawiła się też technologia wielkoblokowa. Stosowane były również konstrukcje monolityczne (w takiej właśnie technologii zbudowano nie cieszące się dobrą opinią.

W 1966 roku wprowadzone zostało Prawo budowlane oraz rok później pierwsze normy, w których określono podstawowe wymagania w zakresie izolacji termicznej przegród budowlanych. Ostatecznie budowane budynki cechowały się charakterystyką energetyczną budynków w przedziale EP = 550-350 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 3,5-5,0 zł/m2/m-c.

W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu. W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować wszystkie możliwe ulepszenia. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 35-65%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 70-85%.
Budownictwo wielkopłytowe

Stosunkowo mocno uprzemysłowione budownictwo wielkopłytowe pochodzi z lat 70. i 80. oraz z początku lat 90. XX wieku. Miało ono niezadowalającą jakość techniczną. Budowano głównie budynki z wielkiej płyty oraz w technologii tradycyjnej z wykorzystaniem prostych dostępnych na rynku technologii i materiałów budowlanych.

Po latach ich remonty i modernizacje to poważne wyzwanie techniczne i technologiczne, wymagana jest termomodernizacja oraz najczęściej działalność polegająca na wzmacnianiu konstrukcji i połączeń ścinanych.

W latach 1974, 1982, 1991 nowelizowano normy dotyczące fizyki budowli, opisujące w których określono podstawowe wymagania w zakresie izolacji termicznej przegród budowlanych. Ostatecznie budowane budynki cechowały się charakterystyką energetyczną budynków w przedziale EP = 450-300 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 3,5-4,5 zł/m2/m-c. W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu.

W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować wszystkie możliwe ulepszenia. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 30-55%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 60-70%.

Budynki wybudowane w latach 1994-2002

Ten rodzaj budynków budowano głównie z wielkiej płyty oraz w technologii tradycyjnej.

W roku 1994 wprowadzono nowe Prawo budowlane, a w 1997 roku przepisy techniczno-budowlane, w których zaostrzono wymagania w zakresie izolacyjności termicznej przegród. Wprowadzono jednak dla ścian jednorodnych wymagania łagodniejsze, co skutkowało najczęściej budową budynków o gorszej charakterystyce energetycznej. Ostatecznie budowane budynki cechowały się charakterystyką energetyczną budynków w przedziale EP = 300-220 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 2,2-2,5 zł/m2/m-c. W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu.

W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować wszystkie możliwe ulepszenia. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 30-55%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 60-70%.

Budynki wybudowane po 2002 roku

W roku 2002 wprowadzono przepisy techniczno-budowlane zwane Warunkami Technicznymi, których utrzymano wymagania w zakresie izolacyjności termicznej przegród. Wprowadzono jednak dla budynków mieszkalnych konieczność spełnienia wymagań dotyczących wskaźnika EA opisującego dopuszczalne zapotrzebowania na ciepło (energię użytkową). Ostatecznie budowane budynki cechowały się charakterystyką energetyczną budynków w przedziale EP = 260-200 kWh/(m2·rok). Koszty ogrzewania w zależności od źródła ciepła mogą wynosić od 1,7-2,0 zł/m2/m-c.

W grupie tej dopuszcza się dokonanie zmian adaptacyjnych, wymianę elementów konstrukcyjnych, zmiany w zakresie formy i użytkowania obiektu. W przypadku poprawy charakterystyki energetycznej można stosować wszystkie możliwe ulepszenia. Możliwe obniżenie energochłonności budynku jest możliwe w przedziale 20-45%. Przy zastosowaniu pomp ciepła i kompleksowej termomodernizacji oszczędności energii sięgnąć mogą 50-55%.

Podsumowanie

Możliwości techniczne pozwalają radykalnie ograniczyć zużycie energii w istniejących budynkach, niezależnie od okresu w którym były wznoszone. Różne będą koszty poprawy efektywności energetycznej. Wprowadzenie możliwej prawnie głębokiej termomodernizacji istniejących budynków umożliwi zmniejszenie zużycia energii o około 45-65% (rys. 9). Wymaga to działań kompleksowych ingerujących znacznie “głębiej” niż typowa termomodernizacja. Może właśnie dlatego potocznie mówi się o głębokiej termomodernizacji, w ramach której ujęte będą niezbędne działania zdefiniowane jako przebudowa. Stajemy przed poważnym dylematem czy dostosowywać istniejące budynki do standardu nZEB, ratować przedwojenne centra średnich i małych miast przed wyludnieniem ponosząc wysokie koszty.

Literatura

1. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (DzU z 2014 r., poz. 1446).
2. Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach.
3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU z 2013 r., poz.1409 z późn. zm.). Akt obowiązujący od 7 stycznia 2016 r. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (DzU z 2014 r., poz. 1200).
4. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (DzU z 2012 r., poz. 462).
5. Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 października 2015 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich, robót budowlanych, badań konserwatorskich, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków oraz badań archeologicznych i poszukiwań zabytków (DzU z 2015 r., poz. 1789).
6. Rozporządzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (DzU z 2014 r., poz. 399).
7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, tekst jednolity (DzU z 2015 r., poz. 1422).
8. Ustawa o rewitalizacji z dn. 9 października 2015 (DzU z 2015 r., poz. 1777, DzU z 2016 r. poz. 1020, 1250).
9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (DzU z 2015 r., poz. 376).
10. Ustawa z dnia 5 marca 2010 r.o zmianie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów (DzU nr 76, poz. 493).

Źródło:  IZOLACJE 1/2018